Οικοσυστήματα και Προστατευόμενες Περιοχές

1.11. Οικοσυστήματα και Προστατευόμενες Περιοχές

1.11. Οικοσυστήματα και Προστατευόμενες Περιοχές

Η Περιοχή μελέτης περιλαμβάνει πολλά και αξιόλογα οικοσυστήματα και ζώνες φυσικών συστημάτων με συνέχεια, μεγάλη αξία (οικολογική και αισθητική) και ποικίλο καθεστώς προστασίας.

Αυτές αφορούν:

• Τη Ζώνη Πρεσπών (Εθνικό Πάρκο Πρεσπών)
• Τη Ζώνη Πετρών – Βεγορίτιδας
• Τη Ζώνη Ζάζαρης – Χειμαδίτιδας
• Τη Ζώνη Καστοριάς.
• Τη Ζώνη Πολυφύτου – Ιλαρίωνα-Βούρινου

Ζώνη Πρεσπών (Εθνικό Πάρκο Πρεσπών)

Η περιοχή των Πρεσπών ανακηρύχθηκε Εθνικός Δρυμός το 1974 και κατόπιν χαρακτηρίστηκε ως Εθνικό Πάρκο με βάση το ΦΕΚ 302/23-07-2009.

Στο ευρύτερο σύστημα των Λιμνών Πρεσπών περιλαμβάνονται οι ομώνυμες λίμνες, η ζώνη του Εθνικού Δρυμού, η ορεινή ζώνη δασικών εκτάσεων και οι παρόχθιες ζώνες των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και των οικισμών.

Ακριβώς αυτή η εναλλαγή οικοσυστημάτων, κάποια εκ των οποίων είναι μεγάλης αξίας, σε μικρή σχετικά έκταση, καθιστούν το σύνολο ένα αξιόλογο και ευαίσθητο οικοσύστημα.

Πρόκειται για το μεγαλύτερο εθνικό Πάρκο στην Ελλάδα, με έκταση 19.400 Ha, από την οποία, η ζώνη απόλυτης προστασίας, ο πυρήνας δηλαδή, καταλαμβάνει το 20%. Η περιοχή διακρίνεται για τη μεγάλη ποικιλομορφία σε φυσικές διαπλάσεις και τύπους ενδιαιτημάτων όπως καλαμιώνες, υγρολίβαδα, αγροτικές εκτάσεις, δάση, υποαλπικά και αλπικά λιβάδια.

Αυτή ακριβώς η ποικιλία των βιοτόπων υποστηρίζει μεγάλο αριθμό διαφορετικών ειδών χλωρίδας και πανίδας. Στις Πρέσπες απαντάται το 25% των ειδών της Ελληνικής χλωρίδας.

Με βάση το ΦΕΚ 302/23-07-2009 ‘’Χαρακτηρισμός των λιμνών Μικρής και Μεγάλης Πρέσπας και της λεκάνης απορροής αυτών ως Εθνικού Πάρκου’’ εντός των ορίων του Εθνικού Πάρκου που καλύπτει έκταση 32.700 ha καθορίζονται:

• Ζώνες Απόλυτης Προστασίας της Φύσης (Α1 έως Α3). Στις ζώνες αυτές περιλαμβάνονται περιοχές αναπαραγωγής καθώς επίσης και βιότοποι σπάνιων ειδών της ορνιθοπανίδας.
• Ζώνες Προστασίας της Φύσης (Β1 έως Β7). Στις ζώνες αυτές περιλαμβάνονται χερσαίες και λιμναίες εκτάσεις που έχουν μεγάλη οικολογική αξία για τα είδη της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής των Πρεσπών, ιδιαίτερα για σπάνια και ενδημικά είδη.
• Ζώνες Οικοανάπτυξης (ΟΙΚ1 έως ΟΙΚ6). Στις ζώνες αυτές συμπεριλαμβάνονται οι εκτός ορίων των οικισμών και των επεκτάσεών τους αγροτικές περιοχές.
• Θέσεις με Προστατευόμενους Φυσικούς Σχηματισμούς και Τοπία ή στοιχεία τοπίων (Σ1 έως Σ10).

Στο ΦΕΚ 302/23-07-2009 καθορίζονται οι επιτρεπόμενες χρήσεις, δραστηριότητες, όροι, περιορισμοί και μέτρα προστασίας και διαχείρισης ανά ζώνη.

Διοικητικά, η περιοχή ελέγχεται και προστατεύεται από το Φορέα Διαχείρισης Πρεσπών (Ν. 3044/2002), του οποίου τα όρια ευθύνης καλύπτουν το σύνολο της λεκάνης απορροής των λιμνών.

Το καθεστώς προστασίας της περιοχής προκύπτει από εθνικές διατάξεις και διεθνείς δεσμεύσεις και είναι ποικίλο και πολυεπίπεδο.

Το σύνολο ή τμήματα της περιοχής χαρακτηρίζονται ως:

• Εθνικός Δρυμός Πρεσπών. Περιλαμβάνει τρεις ζώνες προστασίας, τη χαμηλή, τη μεσαία και την υψηλή, καλύπτοντας τη Μικρή Πρέσπα και τα ανατολικά της υψώματα και οικισμούς. Έχει έκταση 19.400 Ha.
• Natura 2000, SPA-SCI, GR1340001, Εθνικός Δρυμός Πρεσπών με έκταση 26.622 Ha. Η ζώνη προστασίας περιλαμβάνει την ευρύτερη περιοχή των λιμνών.
• Natura 2000, SPA-SCI, GR1340003, Όρος Βαρνούντα με έκταση 6.071 Ha. Η ζώνη προστασίας περιλαμβάνει τον ορεινό χώρο βορειοανατολικά των λιμνών.
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Σφήκας Δήμου Πρεσπών (ΦΕΚ 425Β/11.4.03, έκταση 6.941,9 Ha). Εκτείνεται νότια της Μικρής Πρέσπας μέχρι τον οικισμό Κρυσταλλοπηγής και ανατολικά μέχρι τον οικισμό Βατοχωρίου.
• Περιοχή της Σύμβασης Ραμσάρ, όπου εμπίπτει η Μικρή Πρέσπα.
• Περιοχή της Σύμβασης για τα Βιογενετικά Αποθέματα όπου εμπίπτει δάσος κέδρων έκτασης 13 Ha στον Εθνικό Δρυμό Πρεσπών.

Σημαντικότερες απειλές (ΥΠΕΚΑ, 2013):

• Φαινόμενα διασυνοριακής ρύπανσης των λιμνών.
• Συρρίκνωση κρίσιμων ενδιαιτημάτων (π.χ. υγρολίβαδα, καλαμιώνες)
• Αντλήσεις του υπόγειου υδροφόρου για την κάλυψη των αγροτικών αναγκών με αποτέλεσμα τη πιθανότητα πτώσης της στάθμης των λιμνών.
• Εισαγωγή ξενικών ειδών ιχθυοπανίδας.
• Λαθροϋλοτομία και λαθροθηρία της ορεινής ζώνης και στην υπεραλίευση των λιμνών.

Ζώνη Πετρών – Βεγορίτιδας

Περιλαμβάνει γεωγραφικά τις δυτικές πλαγιές και υπώρειες του Όρους Βόρας καθώς και τα λιμναία συστήματα της Βεγορίτιδας και Πετρών στην Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας.

Μορφολογικά, διακρίνεται για τις σημαντικές μεταβολές του ανάγλυφου και του υψομέτρου και περιλαμβάνει δασικά, υδάτινα και αγροτικά οικοσυστήματα. Στο σύμπλεγμα των δύο λιμνών έχουν καταγραφεί περισσότερα από 130 είδη πτηνών, πολλά από τα οποία είναι απειλούμενα.

Μάλιστα, στη λίμνη των Πετρών, αναπαράγονται σπάνια είδη, όπως η λαγγόνα (Phalacrocorax pygmaeus), η οποία έχει δημιουργήσει στην περιοχή μία δεύτερη αποικία, μετά από αυτή των Πρεσπών.

Από τα θηλαστικά εξέχουσα σημασία έχει η παρουσία της βίδρας (Lutra lutra), ενώ εξέχουσα θεωρείται η παρουσία ενός ψαριού στη Βεγορίτιδα, του κορήγωνου (Coregonus lavaretus) (Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, 2016).

Αναφορικά με το καθεστώς προστασίας, τμήματα της περιοχής χαρακτηρίζονται ως:

• Natura 2000, SPA, GR1240008, Όρος Βόρας με έκταση 79.454 Ha. στην ορεινή ζώνη βόρεια των λιμνών Βεγορίτιδας και Πετρών.
• Natura 2000, SCI, GR1340004, Λίμνες Βεγορίτιδα – Πετρών με έκταση 12.569 Ha.
• Natura 2000, SPA, GR1340007, Λίμνη Πετρών με έκταση 6.696 Ha.
• Natura 2000 SPA, GR1340006, Όρος Βέρνον Κορυφή Βίτσι με έκταση 6.696 Ha.
• Βιότοπος CORINE Κωδικός τόπου: A00010024 Λίμνες Βεγορίτιδα και Πετρών
• Βιότοπος CORINE (Κωδικός τόπου: A00010026) Λίμνες Χειμαδίτιδα Ζάζαρη
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Σκοπού (ΦΕΚ 540Β/90, έκταση 5.256 Ha). Εκτείνεται στην άνω λεκάνη του Ρέματος Παλαιού.
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Καρά Ντουρού Δήμου Αμυνταίου (ΦΕΚ
• 425Β/11.4.03, έκταση 736 Ha). Εκτείνεται νότια του οικισμού της Βεύης.
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Αμπέλια Δήμου Αμυνταίου (ΦΕΚ 540Β/90, έκταση 3.231 Ha). Εκτείνεται μεταξύ των οικισμών Αμυνταίου και Αγ. Παντελεήμονα.

Επισημαίνεται ότι για την περιοχή των λιμνών Πετρών-Βεγορίτιδας έχει εκπονηθεί Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη η οριστική παραλαβή της οποίας έγινε από το Δήμο Αμυνταίου το 2014.

Ωστόσο εκκρεμεί η παραλαβή της ΕΠΜ από το Δήμο Έδεσσας ώστε να ανοίξει ο δρόμος και για τη σύσταση Φορέα Διαχείρισης.

Σημαντικότερες απειλές:

• Διατάραξη της υδρολογικής ισορροπίας των λιμνών Βεγορίτιδας και Πετρών διότι τα νερά τους εκτρέπονται σε άλλη υδρολογική λεκάνη.
• Μη ελεγχόμενη μεταβολή της στάθμης των λιμνών. Τις προηγούμενες δεκαετίες υπήρξε σημαντική πτώση της στάθμης με αποτέλεσμα την αποκάλυψη εκτάσεων ενώ τα τελευταία χρόνια στη Βεγορίτιδα καταγράφεται αύξηση της στάθμης με ενδεχόμενο κίνδυνο δημόσιων υποδομών σε παραλίμνιους οικισμούς (πχ ΕΕΛ του Αγίου Παντελεήμονα).
• Ποιοτική επιβάρυνση των νερών των λιμνών από τις απορροές της γεωργοκτηνοτροφίας.
• Ποιοτική επιβάρυνση της Βεγορίτιδας από τα βιομηχανικά απόβλητα του ρέματος Σουλού.

Ζώνη Ζάζαρης – Χειμαδίτιδας

Πρόκειται για μια χωρική ενότητα με σημαντική υψομετρική κλιμάκωση όπου εντοπίζονται δασικά, αγροτικά και υδάτινα οικοσυστήματα.

Χαρακτηριστικά στοιχεία του περιβάλλοντος της περιοχής είναι οι λίμνες Χειμαδίτιδας και Ζάζαρης καθώς και ο όγκος του Όρους Βέρνου. Στο Όρος Βέρνον, με την κορυφή του Βίτσι, εντοπίζονται αρκετά εγκαταλελειμμένα χωριά και βοσκότοποι που δημιουργούν κατάλληλο βιότοπο για την αρκούδα.

Σε κοντινή απόσταση στα νοτιοανατολικά εντοπίζεται το σύστημα λιμνών Χειμαδίτιδας – Ζάζαρης. Οι καλαμιώνες που κυριαρχούν αποτελούν σημαντικό βιότοπο για τα πουλιά ενώ στο βυθό τους ριζοβολεί υφυδατική και επιπλέουσα εφυδατική βλάστηση.

Κυρίαρχοι τύποι οικοτόπων είναι αυτοί των σκληρών ολιγο-μεσοτροφικών υδάτων με βενθική βλάστηση χαροειδών, ευτροφικές φυσικές λίμνες, μεσογειακοί λειμώνες με υψηλές πόες και βούρλα, μικτά δάση δρυός, φτελιάς και φράξου κατά μήκος των υδάτινων επιφανειών.

Ο υγρότοπος συντηρεί ποικίλη ορνιθοπανίδα και χρησιμεύει ως περιοχή φωλεοποίησης, διατροφής και ανάπαυσης για μεγάλο αριθμό πτηνών. Είναι επίσης πολύ σημαντικός για τα αρπακτικά πτηνά. Η ορνιθοπανίδα των δύο λιμνών αποτελείται από 141 είδη, 96 από τα οποία φωλιάζουν στην περιοχή, ενώ σημαντικός είναι και ο αριθμός των απειλούμενων και προστατευόμενων ειδών.

Ξεχωριστή θέση καταλαμβάνουν τρία παγκοσμίως απειλούμενα είδη, η βαλτόπαπια (Aythya nyroca), το κιρκινέζι (Falco naumanni) και ο αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus).

Επιπλέον, στην περιοχή υπάρχει πλούσια ερπετοπανίδα (Τσιούρης, 1996).

Αναφορικά με το καθεστώς προστασίας, τμήματα της περιοχής χαρακτηρίζονται ως:

• Natura 2000, SCI, GR1340006, Όρος Βέρνον – Κορυφή Βίτσι με έκταση 8.202 Ha.
• Natura 2000, SCI, GR1340005, Λίμνες Χειμαδίτιδα – Ζάζαρη με έκταση 4.064 Ha.
• Natura 2000, SPA, GR1340008, Λίμνες Χειμαδίτιδα – Ζάζαρη με έκταση 5.193 Ha.
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Χίντσκο και Χειμαδίτιδα (ΦΕΚ 540Β/90, έκταση 4.404 Ha).

Σημαντικότερες απειλές:

• Μεταβολή της στάθμης των λιμνών λόγω υπεράντλησης των υδροφόρων της περιοχής για την κάλυψη αγροτικών αναγκών.
• Ποιοτική επιβάρυνση των νερών των λιμνών από τις απορροές της γεωργοκτηνοτροφίας.
• Επιδείνωση του ευτροφικού τους χαρακτήρα.
• Λαθροϋλοτομία, λαθροθηρία και αγροδασικές πυρκαγιές

 

Ζώνη Καστοριάς

Περιλαμβάνει την παραλίμνια ζώνη και τον ορεινό όγκο στα δυτικά και βόρεια, όπως επίσης την πόλη της Καστοριάς.

Οι βασικοί τύποι φυσικών οικοσυστημάτων που εντοπίζονται αφορούν στα υδάτινα και στα δασικά. Ωστόσο το ενδιαφέρον προκύπτει από τη διάδραση και εναλλαγή των φυσικών με τα ανθρωπογενή συστήματα.

Η λίμνης της Καστοριάς περιβάλλεται από μερικώς δασοσκεπή βουνά. Σημαντικούς οικότοπους σχηματίζουν στη λίμνη υδρόβια φυτά που ριζοβολούν στο βυθό, με βυθισμένα ή επιπλέοντα φύλλα. Υπάρχουν επίσης καλαμιώνες που πλαισιώνουν τη λίμνη.

Πρόκειται για υγρότοπο μεγάλης αξίας για τα πουλιά και χρησιμεύει ως τόπος αναπαραγωγής, διατροφής (Ν.Α. Καστοριάς, (2010) και διαχείμασης. Συντηρεί πλούσια ορνιθοπανίδα που περιλαμβάνει σπάνια και απειλούμενα είδη.

Είναι επίσης σημαντική περιοχή για τα αρπακτικά πτηνά. Η οικολογική σημασία της περιοχής τεκμηριώνεται από το πλήθος των προστατευτικών ρυθμίσεων που εντοπίζονται.

Το σύνολο ή τμήματα της περιοχής χαρακτηρίζονται ως:

• Περιοχή Προστασίας της Φύσης, Λίμνη Καστοριάς (ΦΕΚ 226ΑΑΠ/19.6.21012).
• Natura 2000, SCI, GR1320001, Λίμνη Καστοριάς με έκταση 4.732 Ha.
• Natura 2000, SPA, GR1320003, Λίμνη Καστοριάς με έκταση 3.833 Ha.
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Λίμνη – Βουνό Καστοριάς (ΦΕΚ 717Β/97, έκταση 9.422 Ha). Εκτείνεται δυτικά της πόλης της Καστοριάς.
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Λάπανα Καποδιστριακών Δήμων Καστοριάς – Κορεστίων (ΦΕΚ 1103Β/22.8.01, έκταση 3.503 Ha). Εκτείνεται βορειοδυτικά της πόλης της Καστοριάς.

Σημειώνεται ότι 2012 δημοσιεύθηκε το ΦΕΚ 226/19-06-2012 ‘’Χαρακτηρισμός της περιοχής της λίμνης Καστοριάς ως περιοχής προστασίας της φύσης και ίδρυση Φορέα Διαχείρισης αυτής’’. Έως και το 2016 το Τμήμα Τμήματος Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας της Π.Ε. Καστοριάς ασκεί τις αρμοδιότητες του Φορέα Διαχείρισης της Περιοχής Προστασίας της Φύσης της λίμνης Καστοριάς εν αναμονή της ίδρυσης αυτού.

Σημαντικότερες απειλές:

• Ποιοτική υποβάθμιση της λίμνης
• Υπερ-ανάπτυξη καλαμώνων – Ευτροφισμός
• Ελάττωση βάθους λίμνης
• Μη ομαλή παροχέτευση των πλεοναζόντων της λίμνης, μετά από ακραία φυσικά γεγονότα
• Στη λαθροϋλοτομία, λαθροθηρία

Για την αντιμετώπιση των απειλών και την αποκατάσταση της λίμνης εκπονηθεί το 2010, κατόπιν αιτήματος της Ν. Α. Καστοριάς προς την Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε., το Επιχειρησιακό Σχέδιο Εξυγίανσης, Προστασίας & Ανάδειξης Λίμνης Καστοριάς. Το 2015 εκπονήθηκε το Σχέδιο Διαχείρισης της Περιοχής Προστασίας της Φύσης της Λίμνης Καστοριάς (2016-2021) αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί η σχετική διαδικασία έγκρισης.

Ζώνη Πολυφύτου – Ιλαρίωνα – Βούρνιου

Περιλαμβάνει τη περιοχή της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου, μέρος του ορεινού όγκου Βούρινου και καταλήγει νότια στην πρόσφατα κατασκευασμένη τεχνητή λίμνη του Ιλαρίωνα.

Πρόκειται για ζώνη όπου εντοπίζονται δασικά, αγροτικά και υδάτινα οικοσυστήματα σε μια μεγάλη σχετικά πυκνότητα και εναλλαγή. Ο Βούρινος σχηματίζεται από δυο παράλληλες οροσειρές όπου μεταξύ τους δημιουργείται η κοιλάδα του Μεσιανού Νερού (400 Ha) με μεγάλη οικολογική αξία, στην οποία οι ανθρώπινες παρεμβάσεις όπως κυνήγι, δασοπονία, κτηνοτροφία έχουν διατηρηθεί έντονες για πολλές δεκαετίες.

Τύποι οικοτόπων που εντοπίζονται αφορούν σε θαμνώνες, λειμώνες, δάση οξιάς, δρυός και πεύκης. Στα στενά του Αλιάκμονα και στην περιοχή των λιμνών οι τύποι οικοτόπων που εντοπίζονται αφορούν σε θαμνώνες, βραχώδεις και στεπόμορφοι λειμώνες, δάση οξιάς, καστανιάς, πλατάνου και κωνοφόρων.

Στις υπώρειες των Πιερίων αναπτύσσεται η αγροτική ζώνη του Βελβεντού καθώς και η Λίμνη Πολυφύτου.

Υπεύθυνη λειτουργίας και διαχείρισης των φραγμάτων και των τεχνητών λιμνών Πολυφύτου και Ιλαρίωνα είναι η ΔΕΗ Α.Ε (ΥΠΕΚΑ, 2015).

Η οικολογική σημασία της περιοχής τεκμηριώνεται από το πλήθος των προστατευτικών ρυθμίσεων που εντοπίζονται.

Το σύνολο ή τμήματα της περιοχής χαρακτηρίζονται ως:

• Natura 2000, SCI, GR1330001, Όρος Βούρινος (Κορυφή Ασπροβούνι) με έκταση 764 Ha.
• Natura 2000, SPA, GR1330002, Όρη Βορείου Βούρινου και Μελλιά με έκταση 17.856 Ha.
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Λάριο (ΦΕΚ 354Β/12.6.90, έκταση 2.162 Ha). Εκτείνεται νότια του οικισμού Χρώμιο μέχρι τη Λίμνη Ιλαρίωνα.
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Ακτής – Ίμερα Κοζάνης (ΦΕΚ 506Β/97, έκταση 3.932 Ha). Εκτείνεται μεταξύ των οικισμών Πολύμυλου και Πολυφύτου.
• Καταφύγιο Άγριας Ζωής (θηραμάτων) Βελβεντού (ΦΕΚ 405Β/9.7.81, έκταση 2.722 Ha). Εκτείνεται μεταξύ των οικισμών Πολύμυλου και Πολυφύτου.

 

Επισημαίνεται ότι στις 20/01/2017 πραγματοποιήθηκε από Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας η Έγκριση της Τεχνικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (ΤΕΠΕΜ) για τη δυνατότητα ένταξης περιφερειακών του ταμιευτήρα παράκτιων περιοχών και νησίδων σε καθεστώς προστασίας για την προσέλκυση της ορνιθοπανίδας, εκπονηθείσας σε εφαρμογή του όρου 29.1 της υπ’ αριθ. 130437/30-6-2003 Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων του έργου «Υδροηλεκτρικό έργο Ιλαρίωνα, στον μέσο ρου του ποταμού Αλιάκμονα, Ν. Κοζάνης και Ν. Γρεβενών».

Υπόχρεος εφαρμογής (φορέας υλοποίησης) των προτάσεων της ΤΕΠΕΜ είναι καταρχήν η ΔΕΗ Α.Ε. ή γενικότερα ο εκάστοτε φορέας λειτουργίας του ΥΗΕ Ιλαρίωνα, με δυνατότητα ανάληψης της σχετικής υποχρέωσης και από τρίτους φορείς.

Σημαντικότερες απειλές:

• Ποιοτική επιβάρυνση των νερών της λίμνης και του Αλιάκμονα από τις απορροές της γεωργοκτηνοτροφίας.
• Εξορυκτικές δραστηριότητες των μεταλλείων και των βιομηχανικών ορυκτών καθώς η περιοχή παρουσιάζει σημαντικά ορυκτά αποθέματα και συγκεντρώνει το ενδιαφέρον δραστηριοποίησης. Τέτοιες δραστηριότητες προκαλούν αλλοίωση της μορφολογίας του τοπίου και επιδρούν στα ποιοτικά χαρακτηριστικά εδαφών και νερών.
• Στις αγροδασικές πυρκαγιές.

Περιοχές Περιβαλλοντικού Ενδιαφέροντος

Το υδατικό διαμέρισμα περιλαμβάνει επίσης δώδεκα (12) Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους (ΤΙΦΚ) ως περιοχές που χαρακτηρίζονται για την υψηλή αισθητική τους αξία και την ελκυστικότητά τους.

Αυτές οι ιδιότητες προκύπτουν από στοιχεία οικολογίας, μορφολογίας, ανάγλυφου, γεωλογίας, πολιτισμικής ιστορίας και δομημένου χώρου. Επιπλέον των προαναφερομένων στην περιοχή παρέμβασης καταγράφονται σημαντικοί γεώτοποι οι οποίοι αφορούν σε γεωλογικούς σχηματισμούς, αποτέλεσμα συνήθως της διάβρωσης και αποσάθρωσης του εδάφους.

Σε αυτούς περιλαμβάνονται τα Μπουχάρια – Νοχτάρια στην περιοχή Μικρόβαλτου Κοζάνης, ο Μαρμαρωμένος Δεσπότης – Αρκούδα – Αετός (Φαράγγι Σερβίων) και η Σπηλιά του Δράκου κοντά στην πόλη της Καστοριάς.

Τέτοιοι σχηματισμοί δημιουργούν μορφολογικά σύνολα όπου η αξία τους είναι επιστημονική αλλά και αισθητική. Παράλληλα συνιστούν στοιχεία του περιβάλλοντος, τα οποία καθώς ξεχωρίζουν και διακρίνονται από τα γειτονικά, αναδεικνύονται για το περιηγητικό τους ενδιαφέρον.