3.4. Όραμα και Στόχοι
3.4. Όραμα και Στόχοι
Κατά την ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης εντοπίστηκαν ως καίρια ζητήματα και επομένως ως βασικές αρχές σχεδιασμού κάποιας επενδυτικής πρωτοβουλίας τα ακόλουθα:
- Η αποδοτικότερη αξιοποίηση των λιμναίων οικοσυστημάτων ως πόλων βιώσιμης ανάπτυξης της Δυτικής Μακεδονίας
- Η ανάδειξη και ορθολογική διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος
- Η διασύνδεση φυσικής, πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς με την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη
- Η επιχειρηματική ανάπτυξη και τόνωση της τοπικής οικονομίας με σεβασμό στο περιβάλλον
- Η ενίσχυση των υποδομών και παροχή υπηρεσιών ποιότητας προς όφελος κατοίκων και επισκεπτών
Σε επίπεδο σχεδιασμού, το πλαίσιο της Στρατηγικής καθορίζεται από το ΠΕΠ και των συνδεόμενων στρατηγικών σχεδίων του (RIS3, ΠεΣΚΕ), την πρόταση αναθεώρησης του ΠΠΧΣΑΑ Δυτικής Μακεδονίας, και ειδικότερα όσα αναφέρει για τα λιμναία οικοσυστήματα, καθώς οι ανελαστικές πολιτικές στον τομέα του περιβάλλοντος και της κοινωνικής συνοχής που εξειδικεύονται σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο όπως: το Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων, το ΠεΣΔΑ / Τοπικά σχέδια, κοκ.
Σχεδιαστικό στόχο επίσης αποτελεί η διαμόρφωση μιας στρατηγικής που θα είναι συμβατή στο σύγχρονο πλαίσιο πολιτικής, προκειμένου να είναι δυνατή η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη συνέργειά της με άλλα μέσα εθνικά και ευρωπαϊκά.
Το γενικό Αναπτυξιακό Όραμα συνθέτοντας τα παραπάνω και αντιστοιχώντας τις ανάγκες των λιμνών στους 3 βασικούς άξονες της Στρατηγικής Ε2020 (έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη), διατυπώνεται ως εξής:
«Τα λιμναία συστήματα, τόποι βιώσιμης και ενδογενούς ανάπτυξης στη Δυτική Μακεδονία»
Το Επιχειρησιακό Σχέδιο Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης για την Αξιοποίηση των Λιμνών Δυτικής Μακεδονίας αποτελεί ένα εργαλείο ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης για τις περιοχές των λιμνών της Δυτικής Μακεδονίας.
Οι περιοχές αυτές που παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά αλλά και τοπικές ιδιαιτερότητες, διακρίνονται από σημαντικές αναπτυξιακές δυνατότητες οι οποίες κατά περίπτωση μπορούν είτε να αξιοποιηθούν είτε και να μεγιστοποιηθούν στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού.
Ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας της χωρικής στρατηγικής παρέμβασης εστιάζει στη διασύνδεση παραλίμνιων περιοχών, την αντιμετώπιση των εξειδικευμένων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν και τη συνολική ανάδειξή τους σε πόλους βιώσιμης ανάπτυξης μέσα από ένα δομημένο σύστημα συμπληρωματικών και συνεκτικών δράσεων.
Στους στόχους της χωρικής στρατηγικής για τις περιοχές παρέμβασης περιλαμβάνονται η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης και απασχόλησης, η με κοινωνικούς όρους βελτίωση της καθημερινής ζωής των πολιτών, η βελτίωση της κατάστασης διατήρησης του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και η πολλαπλή αξιοποίησή τους για μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.
Στο πλαίσιο αυτό η ποιότητα και έκταση των υδάτινων οικοσυστημάτων δύναται να αποτελέσει σημαντικό πυλώνα του αναπτυξιακού σχεδιασμού της ΠΔΜ.
Βασική επιδίωξη είναι η ανάδειξη των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος και η διασύνδεσή τους με παραγωγικές δραστηριότητες βιώσιμης ανάπτυξης με σεβασμό στον άνθρωπο και τη φύση.
Τα υδάτινα οικοσυστήματα αποτελούν θεμελιώδες στοιχείο του μοναδικού φυσικού
περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας στην περιοχή, είναι καθοριστικοί παράγοντες κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης πεδινών και ημιορεινών περιοχών καθώς χρησιμοποιούνται για ύδρευση, παραγωγή ενέργειας και πρωτογενή παραγωγή (άρδευση, αλιεία), ενώ παράλληλα διαθέτουν πολύπλευρη εκπαιδευτική, αναψυχική και τουριστική αξία. Συνεπώς, η αξία αυτών των περιοχών είναι ταυτόχρονα οικολογική, κοινωνική και οικονομική.
Το αναπτυξιακό όραμα εδράζεται σε τρεις κύριους Πυλώνες:
- Διατήρηση και Ανάδειξη του Φυσικού και Πολιτιστικού Αποθέματος
- Ενίσχυση της παραγωγικής βάσης των λιμναίων περιοχών μέσω της αξιοποίησης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των περιοχών
- Βελτίωση διασύνδεσης, πρόσβασης και οργάνωσης υποδομών και υπηρεσιών
Οι τρεις πυλώνες, εξειδικεύονται περαιτέρω σε Ειδικούς Στόχους που συναρτώνται με το εθνικό / περιφερειακό και ευρωπαϊκό / μακροπεριφερειακό πλαίσιο εφαρμογής.
Συγκεκριμένα:
Πυλώνας 1: Διατήρηση και Ανάδειξη του Φυσικού και Πολιτιστικού Αποθέματος
Σε κάθε περίπτωση η επιτυχία κάθε αναπτυξιακής στρατηγικής δεν εξαρτάται μόνο από το πως αυτή αντιμετωπίζει τα μειονεκτήματα, άλλα και κατά πόσο αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του χώρου. Αναμφισβήτητα το κύριο πλεονέκτημα των λιμνών είναι το φυσικό και πολιτιστικό τους περιβάλλον.
Η αντιμετώπιση των προκλήσεων αειφόρου διαχείρισης των φυσικών πόρων και η πρόληψη-αντιμετώπιση κάθε πηγής ρύπανσης και υποβάθμισης είναι συνεπώς ύψιστης σημασίας τόσο σε επίπεδο οικοσυστήματος όσο και λεκάνης απορροής, ειδικά για τους εξαιρετικά σπάνιους υδατικούς και χερσαίους πόρους, από την άλλη η υψηλή ποιότητα των παράκτιων υδάτων και του παράκτιου χώρου αποτελούν τα βασικά συστατικά για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της «μπλε οικονομίας» (τουρισμός, αλιεία, βιοτεχνολογία, καθαρή ενέργεια).
Παράλληλα έμφαση δίνεται στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής και σε δράσεις βελτίωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας, στον περιορισμό του υδατικού αποτυπώματος και την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας.
Στο πλαίσιο αυτό οι ειδικοί στόχοι στον Πυλώνα 1 είναι:
- Ολοκληρωμένη και αποδοτική διαχείριση – διατήρηση των φυσικών πόρων και βελτίωση περιβαλλοντικού αποτυπώματος
- Ανάδειξη φυσικής – πολιτιστικής κληρονομιάς και στήριξη βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης
- Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και διείσδυση συστημάτων χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας και ήπιων μορφών ενέργειας
- Προστασία από ανθρωπογενείς απειλές και φυσικές καταστροφές
Πυλώνας 2: Ενίσχυση της παραγωγικής βάσης και ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των λιμναίων περιοχών
Σε σχέση με την οικονομική ανάπτυξη και επιχειρηματικότητα το παραγωγικό σύστημα της περιοχής παρέμβασης όπως και συνολικά η ΠΔΜ, χαρακτηρίζεται από διαρθρωτικές αδυναμίες, με περιορισμένο εύρος κλαδικής εξειδίκευσης, χαμηλή διασύνδεση μεταξύ των τομέων της οικονομίας, εξάρτηση από συμβατικούς κλάδους, το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, περιορισμένη ενσωμάτωση καινοτομίας, την έλλειψη επενδύσεων εκσυγχρονισμού και εφαρμογών ΤΠΕ.
Ο πρωτογενής τομέας έχει υποστεί σημαντική συρρίκνωση τις τελευταίες δεκαετίες ενώ ο δευτερογενής παρουσιάζεται σχεδόν μονοδιάστατος με βάση το κύκλωμα λιγνίτης-ενέργεια και στην περίπτωση της Καστοριάς τον κλάδο της γούνας.
Ο τριτογενής τομέας χαρακτηρίζεται από αισθητή μείωση του εμπορίου λόγω της οικονομικής κρίσης ενώ οι επιδόσεις του τουριστικού τομέα είναι από τις χαμηλότερες στον ελληνικό χώρο με μόλις 0,12 διανυκτερεύσεις αλλοδαπών ανά κάτοικο.
Σε σχέση με τους παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην περιοχή παράγονται τοπικά προϊόντα ποιότητας (μεταποιημένα και μη), πολλά από τα οποία είναι γνωστά τόσο σε εθνικό όσο και διεθνές επίπεδο (πχ κρόκος, κρασιά, τυροκομικά προϊόντα) και τα οποία λειτουργούν ως πόλος έλξης αλλά και προβολής της περιοχής.
Παράλληλα, τα εγγειοβελτιωτικά έργα που έχουν υλοποιηθεί στην περιοχή σε συνδυασμό με τη σύγχρονη αναδιάρθρωση των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων έχουν δώσει νέα ώθηση στη γεωργία και μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της απασχόλησης και το εισόδημα της περιοχής.
Σε σχέση με τον τριτογενή τομέα και ειδικά σε θέματα οικοτουρισμού υπάρχει σημαντική εμπειρία στην περιοχή των Πρεσπών με πρωτοβουλίες και δράσεις που μπορούν να αξιοποιηθούν ως οδηγοί και για άλλες περιοχές.
Ο Πυλώνας προσανατολίζεται στη διαμόρφωση – ενίσχυση ενός περιβάλλοντος το οποίο θα υποστηρίξει τη λειτουργία τοπικών επιχειρήσεων που θα είναι βιώσιμες, ικανές να καλύψουν ετήσιους κύκλους λειτουργίας και θα προσφέρουν εισοδήματα και εργασία σε μόνιμη βάση στους κατοίκους στην περιοχή των λιμνών ή ακόμα θα μπορέσουν να προσελκύσουν αν είναι δυνατό νέο πληθυσμό για μόνιμη εγκατάσταση.
Για την υλοποίηση του πυλώνα, επιμέρους στοχεύσεις είναι
α) η παροχή ενός μηχανισμού ενίσχυσης δημιουργίας ή ανάπτυξης τοπικών επιχειρήσεων σε τομείς που μπορούν να υποστηρίξουν τις παραπάνω λειτουργίες και β) η παροχή γνώσεων και εφοδίων σε τοπικούς επιχειρηματίες και εργατικό δυναμικό, ώστε να αξιοποιήσουν τις δραστηριότητες αυτές.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η υλοποίηση του πυλώνα απαιτεί να είναι διαθέσιμες «κοινές» – καθημερινές υποστηρικτικές λειτουργίες προς τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με τα προηγούμενα ο Πυλώνας αναλύεται στους παρακάτω ειδικούς στόχους:
- Διεύρυνση της οικονομικής βάσης των λιμναίων συστημάτων, ένταξη στην αγορά εργασίας και στήριξη του εισοδήματος.
- Υποστήριξη της τοπικής επιχειρηματικότητας και αυτοαπασχόλησης σε τομείς ύπαρξης πλεονεκτήματος (τουρισμός, αγροδιατροφή)
- Αναβάθμιση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων του τοπικού δυναμικού και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων
Πυλώνας 3: Βελτίωση διασύνδεσης, πρόσβασης και οργάνωσης υποδομών και υπηρεσιών
Ο τρίτος Πυλώνας στοχεύει στην αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Η στρατηγική στηρίζεται σε δύο άξονες που περιλαμβάνουν:
- την προσφορά υψηλής ποιότητας απομακρυσμένων υπηρεσιών προς τους επισκέπτες και πολίτες, και τη βελτίωση της δυνατότητας των πολιτών, προκειμένου να απολαμβάνουν εφάμιλλο επίπεδο εξυπηρέτησης κοινωνικών υπηρεσιών με τους λοιπούς πολίτες της περιοχής παρέμβασης.
- τη δυνατότητα καλύτερης πρόσβασης στα λιμναία οικοσυστήματα, για όλους τους πολίτες συμπεριλαμβανομένων των ΑμεΑ, αλλά και της βελτίωσης της διασυνδεσιμότητας των λιμναίων συστημάτων μεταξύ τους.
Στον Πυλώνα 3 εντάσσονται οι ακόλουθοι ειδικοί στόχοι:
- Εξασφάλιση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών εξυπηρέτησης προς τους πολίτες και τις τοπικές επιχειρήσεις
- Βελτίωση της συνδεσιμότητας και της προσπελασιμότητας
- Βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής μέριμνας
Επιχειρησιακά, η παραπάνω στρατηγική οφείλει να εξειδικευτεί σε δύο διαστάσεις. Την Επισκόπηση κύριων Αναπτυξιακών Προβλημάτων ανά οικοσύστημα του Τρόπου Αντιμετώπισης τους στο Πλαίσιο της Στρατηγικής και των Αναμενόμενων Αποτελεσμάτων.
Σε χωρικό επίπεδο η εξειδίκευση των στόχων καθορίζεται από την ένταση άλλα και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των αναγκών που οι στόχοι αυτοί καλούνται να αντιμετωπίσουν.
Τα αναπτυξιακά προβλήματα που η στρατηγική καλείται να αντιμετωπίσει, διαφοροποιούνται σε κάθε λιμναίο οικοσύστημα και είναι απαραίτητο να καθοριστεί το μείγμα της Στρατηγικής (βαρύτητα κάθε στόχου) ανά περιοχή παρέμβασης.
