Κύριες υδρολογικές λεκάνες

1.8. Κύριες υδρολογικές λεκάνες:

Το υδατικό διαμέρισμα οριοθετείται με βάση επτά λιμναία φυσικά οικοσυστήματα οι υδρολογικές λεκάνες και δύο τεχνητές λίμνες κατά μήκος του ποταμού Αλιάκμονα.

Αν και η ΠΔΜ χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό ορεινών εκτάσεων η περιοχή περιλαμβάνει πεδινές και ημιορεινές εκτάσεις πέριξ των κύριων λιμνών.

Οι υδρολογικές λεκάνες χωρίζονται ως εξής:

1. Την περιοχή των Πρεσπών στο ΒΔ τμήμα της Περιφέρειας στην Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας
2. Την πεδινή περιοχή της Πτολεμαΐδας. Η λεκάνη αυτή είναι κλειστή και βρίσκεται στο κέντρο του διαμερίσματος, μεταξύ των βουνών Βέρνον και Βέρμιον, και αποστραγγίζεται στη λίμνη Βεγορίτιδα. Οι κυριότερες υπολεκάνες είναι των λιμνών Βεγορίτιδας (346 km²), Χειμαδίτιδας (229 km²) και Πετρών (114 km²), καθώς και της κλειστής λεκάνης Σαριγκιόλ (431 km²).
3. Την περιοχή της λίμνης Καστοριάς συμπεριλαμβανομένων των πεδινών εκτάσεων στα ανατολικά της λίμνης και τη νότια ημιορεινή ζώνη του όρους Βιτσίου, στην Περιφερειακή Ενότητα Καστοριάς
4. Το ΝΑ τμήμα της Περιφέρειας όπου έχουν σχηματιστεί κατά μήκος του ποταμού Αλιάκμονα οι τεχνητές λίμνες Πολυφύτου και Ιλαρίωνα. Η περιοχή περιλαμβάνει εκτάσεις τόσο της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών όσο και της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης.

Ο ποταμός Αλιάκμονας χαρακτηρίζεται από πολυσχιδές υδρογραφικό δίκτυο και είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός σε ελληνικό έδαφος (314 km).

Η λεκάνη του εκτείνεται στο δυτικό και νότιο τμήμα του υδατικού διαμερίσματος και ορίζεται βόρεια από τα Όρη Βέρνον και Βέρμιο, δυτικά από τη Βόρεια Πίνδο, νότια από τα Χάσια και τα Καμβούνια, και ανατολικά από τα Πιέρια Όρη.

Οι κυριότερες υπολεκάνες είναι αυτές της Περιφερειακής Τάφρου (1 443 km²), Βενέτικου (871 km²), Προμόρτσα (386 km²), της κλειστής λίμνης Καστοριάς (353 km²), Εδεσσαίου (292 km²), Τριπόταμου (252 km²), Αραπίτσα (178 km²) και του Γρεβενίτικου (117km²).

Στον Αλιάκμονα έχουν κατασκευαστεί τεχνητοί ταμιευτήρες, των οποίων τα κυριότερα χαρακτηριστικά παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα:

Πίνακας 1.4.1: Χαρακτηριστικά ταμιευτήρων Αλιάκμονα (ΔΕΗ,2002)

1.9. Υδροφορία – Υδρογεωλογία

Υδρογεωλογικά, η Καστοριά θεωρείται περιοχή με πλούσιο επιφανειακό και υπόγειο υδατικό δυναμικό. Αναφορικά με τα υπόγεια νερά της περιοχής πρέπει να αναφερθεί το σημαντικό δυναμικό της προσχωσιγενούς λεκάνης της Καστοριάς τα μόνιμα αποθέματα της οποίας εκτιμούνται σε 147 εκ. κ.μ.

Τα νερά αυτά είναι καλής γενικά ποιότητας και συνεπώς μπορούν να καλύψουν και υδρευτικές ανάγκες. Οι προσχωσιγενείς λεκάνες Αμυνταίου και Φλώρινας προσφέρουν, μέσω υδρογεωτρήσεων που έχουν γίνει στην περιοχή, νερά για την κάλυψη αρδευτικών αναγκών.

Η λεκάνη Αμυνταίου ωστόσο, που περιέχει αξιοποιήσιμο κοίτασμα λιγνίτη θα πάψει να παρουσιάζει υδροφορία στο βαθμό που η εξόρυξη θα επεκτείνεται.

Με την πρόοδο της εκμετάλλευσης των λιγνιτικών κοιτασμάτων και την επαναδημιουργία νέων εκτάσεων στις περιοχές των εξορύξεων, μέσω των αποθέσεων των στείρων υλικών, οι οποίες καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό τα κενά που προκύπτουν από τις εργασίες εξόρυξης, δημιουργούνται συνθήκες για την επαναδημιουργία νέων υδροφορέων, με διαφορετικά όμως χαρακτηριστικά.

Η λεκάνη της Φλώρινας παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα. Πρόκειται για τη συχνή παρουσία όξινου νερού. Το γεγονός αυτό το κάνει ακατάλληλο για ύδρευση. Υπάρχουν ωστόσο υδροφορείς στη λεκάνη, όπου το νερό δεν έχει όξινες ιδιότητες.

Στη λεκάνη Πτολεμαΐδας – Κοζάνης, αναπτύσσονται τα λιγνιτοφόρα κοιτάσματα στις ιζηματογενείς αποθέσεις.

Η εξόρυξη του λιγνίτη προκαλεί την καταστροφή, άλλοτε μερική και άλλοτε ολική, και την αποστράγγιση των υπερκείμενων υδροφορέων του κοιτάσματος, οι οποίοι εξυπηρετούν υδρευτικές και αρδευτικές ανάγκες της περιοχής. Οι δύο κυριότερες υδρογεωλογικές ενότητες είναι:

• Υδρογεωλογική ενότητα ΒΔ Βέρμιου – Ν τμήματος όρους Βόρρα, 200 εκ. κ.μ./έτος.
• Υδρογεωλογική ενότητα ΝΔ Βέρμιου – Ασκίου όρους, 300 εκ. κ.μ./έτος.

Η υδροφορία της πρώτης ενότητας βρίσκεται σε επικοινωνία με τη λίμνη Βεγορίτιδα. Η προοπτική της χρησιμοποίησης στο μέλλον των νερών αυτών για υδρευτικούς και αρδευτικούς σκοπούς επιβάλλει τη προστασία τους από κάθε μορφή ρύπανσης.

Η δεύτερη ενότητα εκφορτίζεται από τις πηγές της Νεράιδας που σήμερα καλύπτονται από τα νερά της τεχνητής λίμνης του Πολύφυτου.

Το απόλυτο υψόμετρο της πιεζομετρικής επιφάνειας του υδροφορέα αυτού, επιτρέπει την εκμετάλλευσή του μόνο σε επιλεγμένες θέσεις (ΥΠΕΚΑ. 2014).

1.10. Χρήσεις νερού:

Γεωργία

Το σύνολο των καλλιεργούμενων εκτάσεων εκτιμάται στα πλαίσια της μελέτης Εθνικού Προγράμματος Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων, ΕΜΠ 2007σε 3 844 km².

Από τις εκτάσεις αυτές τα 1 420 km² είναι αρδευόμενα, ενώ τα 1209 km² έχουν αρδευτεί, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ από την απογραφή του 1999/2000. Η συνολική ζήτηση υπολογίζεται σε 609 hm³, ενώ η ζήτηση του Ιουλίου εκτιμάται σε 128 hm³.

Κτηνοτροφία

Η ζήτηση για κτηνοτροφία υπολογίζεται σε 7.9 hm³.

Ιχθυοκαλλιέργειες

Από στοιχεία της ΕΣΥΕ σχετικά με την αλιεία εσωτερικών υδάτων, προκύπτει ότι η συνολική αλιευθείσα ποσότητα για 4 κατηγορίες αλιευμάτων (πέστροφες, κυπρίνοι, ψάρια υφάλμυρων νερών, λοιπές κατηγορίες) και για το έτος 1999 ανερχόταν σε 881 τόνους.

Στη Μελέτη δεν εντοπίστηκαν τα υδάτινα σώματα στα οποία αναφέρονται τα παραπάνω δεδομένα ιχθυοκαλλιέργειας και έτσι δεν έγινε περαιτέρω ανάλυση και αξιοποίηση των δεδομένων αυτών.

Ύδρευση

Ο πληθυσμός του διαμερίσματος εκτιμάται σε 596 891 κατοίκους. Οι ετήσιες ανάγκες ύδρευσης και τουρισμού εκτιμώνται σε 43.7 hm³, ενώ για το μήνα Ιούλιο εκτιμώνται σε 4.4 hm³.

Βιομηχανία

Οι απολήψεις νερού για τη βιομηχανία έχουν εκτιμηθεί στις εκθέσεις διαχείρισης υδάτων για το έτος 1995 σε 30 hm³ ανά έτος. Οι ημερήσιες ανάγκες σε νερό για κάθε νομό σε m³ είναι:

Γρεβενά              1.420

Καστοριά             1.845

Κοζάνη                5.150

Φλώρινα              2.895

Ενέργεια

Στο διαμέρισμα παράγονται σημαντικά ποσά ενέργειας (τα μεγαλύτερα από όλα τα διαμερίσματα της χώρας) από τους τεχνητούς ταμιευτήρες της ΔΕΗ, που έχουν εγκατεστημένη ισχύ σχεδόν 1000 MW.

Οι ταμιευτήρες Αλιάκμονα (Πολύφυτο, Σφηκιά, Ασώματα), με ωφέλιμη χωρητικότητα 1 334 hm³ (ΔΕΗ, 2002), κάλυψαν το 2001, με 400-600 hm³, τις αρδευτικές ανάγκες της πεδιάδας Θεσσαλονίκης, ενώ πολύ σύντομα θα καλύψουν και τις ανάγκες ύδρευσης της πόλης.

Οι λιγνιτικές μονάδες της περιοχής Πτολεμαΐδας- Αμυνταίου καταναλώνουν περίπου 80-90 hm³ νερού το χρόνο, κυρίως για ψύξη.

Όλο σχεδόν το νερό προέρχεται από τον Αλιάκμονα (ταμιευτήρας Πολυφύτου), ενώ ένα μικρό ποσοστό από γεωτρήσεις της περιοχής Πτολεμαΐδας.

Τέλος, το νερό ψύξης των νέων λιγνιτικών μονάδων Φλώρινας θα εξασφαλιστεί με την ολοκλήρωση του φράγματος της Παπαδιάς, που θα ρυθμίζει την απορροή του ρέματος Αχλάδας.